Een nieuwe eeuw, een nieuwe werkhouding.
Wie de komende honderd jaar wil overleven moet zich 21st Century Skills aanleren zoals creatief denken, informatievaardigheden, zelfregulering en mediawijsheid. Alhoewel…

De eeuw is nog niet eens 16 % onderweg. Toch is in februari van dit jaar het model met noodzakelijke vaardigheden alweer veranderd en uitgebreid van zeven naar elf vaardigheden. Als de eisen zich in dit tempo ontwikkelen (een uitbreiding met 157% binnen 16 jaar), halen alleen mensen met 99 nieuwe vaardigheden de eindstreep van de 21e eeuw. Want de kans dat voortschrijdend inzicht leert dat er weer nieuwe competenties noodzakelijk blijken is groot. Luister maar naar prof. dr. Jeroen Lutters, Lector Didactiek van de Kunstvakken aan Hogeschool Windesheim.

Als inleider van een inspiratiebijeenkomst in Utrecht over 21e eeuwse vaardigheden sprak Lutters een publiek toe van leerkrachten en directies van scholen in het PO. Het uitgangspunt van de bijeenkomst was dat cultuureducatie scholen kan helpen om de nieuwe vaardigheden bij leerlingen te ontwikkelen. Hoe maak je als inleider direct helder om wat voor vaardigheden het draait in de eeuw die voor ons ligt? Je introduceert gelijk nieuwe begrippen. Want zonder ook maar één van de elf skills te noemen, zet Lutters vier nieuwe kenmerken uiteen van de grondhouding waarmee we in de moderne wereld kunnen functioneren.

De eerste is het vermogen om temporaal te zijn, in het nu kunnen leven. Temporaal zijn is aanvaarding van wat er is, daar geen weerstand tegen bieden maar de context aanvaarden. Binnen de context doen wat de context vraagt, en daar een passende houding en strategie bij kiezen.
Om te kunnen doen wat de context vraagt moet je in de tweede plaats aleatorisch kunnen denken, dat is uitgaan van het toeval, het toeval bewust gebruiken. Toeval is dat wat jou op een bepaald moment toekomt. Niet vanuit planning handelen, maar vanuit dat wat gebeurt. En daar dan vervolgens iets creatiefs mee kunnen doen.
Het derde kenmerk is serendipiditeit: je bent ergens naar op weg en vindt iets anders. Heb niet de illusie dat je alles zomaar in de hand hebt. Alles om je heen kunnen zien, een panopticumblik, dat is niet meer iets van nu, vanwege de technologische boom die onze tijd kenmerkt. Er is altijd iets –  of zelfs veel – dat je ontgaat. Kinderen van nu denken daardoor veel horizontaler over diepgang, terwijl ouderen daar verticaler over denken.
Afsluitend betekent dat, dat we moeten gaan denken in abductieve vermoedens, denken over hoe iets zou kunnen zijn. Dat houdt in dat je je vermoedens uit, om vervolgens te kijken wat je op basis daarvan kunt doen.

Een prikkelende manoeuvre van Lutters. Hij creëert een probleem om direct de probleemoplossende vaardigheden van zijn publiek te activeren. Want welk begrippenkader moet men nu omarmen bij het herontwerpen van het eigen onderwijs? Serendipiteit of zelfregulering? Mediawijsheid of aleatorisch denken? Om hier zelf richting aan te kunnen geven heb je al aardig wat informatievaardigheden nodig. Of juist niet, gewoon lekker temporaal zijn en zien wat ervan komt. Een lastig dilemma, want je kunt ook zeggen dat je een beetje van allebei nodig hebt, en dat ondergraaft dan weer de bruikbaarheid van een model als bruikbaar handvat. Je hebt een model of niet, niet twee of drie modellen waar je uit shopt wanneer dat zo uitkomt en wat je toevallig nu en hier ligt. Of misschien is dat net de juiste houding?

Maar de zaal krijgt het laatste woord voor vragen aan Lutters. Daaruit blijkt dat men vooral begaan is met de praktische kant van de zaak. ‘Moeten we nog wel een methode aanschaffen en zo ja, welke?’ ‘Welke keuze sluit goed aan bij de meetdrift van de inspectie?’ ‘Hoe kun je creatief zijn als de creatieve vakken zijn wegbezuinigd?’

Onderweg naar de toekomst is het belangrijk dat we een vage notie hebben van hoe we moeten sturen. Maar als de weg lang is, zijn triviale zaken als eten, plassen, een chauffeur die de stemming erin houdt, en vooral genoeg brandstof in de tank net zo belangrijk, misschien nog wel belangrijker. Wan alleen dat zijn garanties dat de reis in ieder geval doorgaat en niet strandt in de berm van goed onderbouwde bedoelingen. Voor ons bootje aanlegt in de haven van de 22e eeuw doen we onderweg ongetwijfeld weer nieuwe ervaringen, inzichten en begrippen op. Dat zou fraai klinken als nieuwe kerncompetentie: begripskaderduiding.

VIER LINKS

• Dit zijn de elf vaardigheden die je voor de 21e eeuw moet hebben, althans tot februari 2018 of zo, waarschijnlijk.
• Trendwatcher Tony Bosma noemt weer zeven heel andere vaardigheden, zoals ‘machine bewust worden’.
• Wacht even… Marty Neumeier noemt juist Vijf Metaskills die ons door de robotic age helpen.
• Of hebben we nou de Five Minds for the Future van Howard Gardner nodig?